โรคเมลิออยโดสิส เป็นโรคติดเชื้อที่ในประเทศไทยยังคงเฝ้าระวังอย่างต่อเนื่อง ความรุนแรงของโรคทำให้เสียชีวิตได้ หากติดเชื้อในกระแสเลือด จึงควรทำการศึกษาร่วมกันเพื่อทำความเข้าใจและปฏิบัติตนให้เหมาะสม
โรคเมลิออยโดสิส เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียที่ชื่อ Burkholderia pseudomallei (B. pseudomallei) ก่อให้เกิดอาการหลายลักษณะ ได้แก่ ติดเชื้อที่ผิวหนัง ติดเชื้อในปอด ติดเชื้อในกระแสเลือด และติดเชื้อในอวัยวะภายใน (ตับ ไตสมอง กระดูก)
เชื้อชนิดนี้พบในดินได้ทุกภาคของประเทศไทย และจะพบมีผู้ป่วยมากในช่วงฤดูฝน โดยเฉพาะกลุ่มเกษตรกรที่ต้องมีการเดินเหยียบดิน น้ำ ด้วยเท้าเปล่าและเชื้อผ่านเข้าสู่ร่างกายทางผิวหนังทั้งนี้ไม่จำเป็นว่าจะต้องมีบาดแผลที่เท้า นอกจากนี้การรับประทานอาหารที่ปนเปื้อนดินที่มีเชื้อโรคและการหายใจรับเชื้อจากเศษละอองฝุ่นจากดินที่มีเชื้อโรคก็สามารถเป็นช่องทางรับเชื้อได้ ผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคมากกว่ากลุ่มอื่นนี้คือ ผู้ป่วยเบาหวาน ผู้ป่วยธาลัสซีเมีย โรคไต ผู้ป่วยติดเชื้อเอชไอวี และผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัด ในขณะเดียวกันผู้ป่วยสุขภาพแข็งแรงและไปสัมผัสเชื้อก็สามารถเกิดโรคได้เช่นกัน
กลุ่มอาการของการติดเชื้อ
- การติดเชื้อในปอด จะทำให้มีอาการไข้ขึ้น และอาการทางเดินหายใจ ไอ มีเสมหะ หากนำเสมหะมาตรวจดูอาจพบเชื้อได้ และหากเอ็กซเรย์ที่ปอดอาจพบก้อนหนอง
- การติดเชื้อในกระแสเลือด ผู้ป่วยจะมีอาการไข้ ความดันโลหิตต่ำ ช็อค สามารถเสียชีวิตได้ภายใน 2-3 วัน หากได้รับการรักษาที่ไม่ถูกต้อง
- ฝี หนองในอวัยวะภายใน เช่น ฝีในตับ ม้าม
- การติดเชื้อในกระดูกและข้อ การติดเชื้อในต่อมน้ำลาย
ความอันตรายของโรคเมลิออยโดสิส คือการวินิจฉัยโรคช้าเกินไปทำให้รักษาไม่ทันเวลา ส่งผลให้เกิดการเสียชีวิตตามมา เช่น การติดเชื้อในกระแสเลือด การเกิดภาวะไตวาย หรือภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ ทำให้อวัยวะอื่นทำงานบกพร่องไป การได้รับยาไม่ถูกชนิดเป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เกิดความรุนแรงของโรคได้
ข้อแนะนำคือพยามสวมใส่รองเท้าบูทหากเป็นไปได้ หรือถ้าหากหลีกเลี่ยงการเดินเท้าเปล่าบนดินและน้ำไม่ได้ พยายามอย่าปล่อยให้เท้ามีบาดแผล และควรทำความสะอาดให้ดีหลังเดินบนดินและน้ำ หากมีไข้ควรรีบพบแพทย์แต่แรกอย่าปล่อยทิ้งไว้นาน เพื่อการรักษาที่ทันเวลา ป้องกันอาการรุนแรงที่เป็นอันตราย
โรคเมลิออยโดสิส สามารถรักษาให้หายขาดได้ หากมีการวินิจฉัยถูกต้องตั้งแต่ระยะแรก รักษาโดยการให้ยาปฏิชีวนะใน 2 สัปดาห์แรกด้วยวิธีฉีด หลังจากนั้นแพทย์จะให้ยาชนิดกินต่อไปเป็นเวลา 5 เดือน หากมีภาวะแทรกซ้อนอาจให้ยาเพิ่มขึ้นตามความเหมาะสม
อ. นพ.ประวัฒน์ จันทฤทธิ์
สาขาวิชาอายุรศาสตร์ทั่วไป
ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล