น้ำท่วมปอดในทารกแรกเกิด จากการคลอดตามฤกษ์ที่ไม่เหมาะสม ปัญหาที่พวกเราทุกคนสามารถป้องกันได้ อย่าปล่อยให้เด็กจมน้ำ
ทุกวันนี้ในบ้านเรามีทารกจำนวนไม่น้อยที่ประสบปัญหาน้ำท่วมปอดเนื่องจากถูกผ่าคลอดออกมาในช่วงเวลาที่ไม่เหมาะสม เร็วเกินไป เด็กยังไม่พร้อม ยังไม่สามารถปรับตัวได้ ผมกำลังพูดถึงกรณีที่ไม่มีข้อบ่งชี้ทางการแพทย์ที่จำเป็นต้องกำหนดวันผ่าคลอด
ตัวอย่างของกรณีที่แม่สามารถเลือกวันผ่าคลอดได้ คือ 1.มีความประสงค์ที่จะผ่าคลอดอยู่แล้ว 2.เคยผ่าคลอดในครรภ์ที่แล้วเลยต้องผ่าคลอดอีกในครรภ์นี้
ปัจจุบันในกรณีดังกล่าวสูติแพทย์และแม่สามารถระบุวันผ่าคลอดได้และเป็นที่ปฏิบัติกันมานานแสนนานแล้วว่าอายุครรภ์ที่เหมาะสมสำหรับผ่าคลอดคือระหว่าง 38-40 สัปดาห์ นั่นคือ ในช่วงสองสัปดาห์สุดท้ายของการตั้งครรภ์ ในระยะ 5 ปีหลังผลงานวิจัยทั้งจาก ยุโรปและอเมริกาชี้ชัดว่า อายุครรภ์ที่ปลอดภัยที่สุด คือตั้งแต่ 39 สัปดาห์ขึ้นไป แม้กระทั่งช่วง 38-39 สัปดาห์ยังเร็วไปนิดนึง
น้ำท่วมปอดคืออะไร
ระหว่างที่อยู่ในท้องแม่ ปอดของทารกยังไม่ทำงาน เต็มไปด้วยน้ำ ทารกยังไม่ต้องหายใจ เขาได้รับออกซิเจนจากกระแสเลือดผ่านจากรกมาทางสายสะดือ ทันทีที่คลอดออกมา ทารกต้องเริ่มหายใจเอง ปอดของเขาจะขจัดน้ำออกไปเพื่อให้อากาศเข้ามาแทนที่ ในกรณีที่ทารกคลอดเร็วเกินไป ปอดไม่สามารถขจัดน้ำได้ทันท่วงที เขาตกอยู่ในสภาวะน้ำท่วมปอด หายใจเร็วและหอบ ขาดออกซิเจน ดิ้นรนต่อสู้เพื่อให้มีชีวิตอยู่รอด เหมือนคนกำลังจมน้ำ ลองนึกภาพดูสิครับ น่าสงสารเหลือเกิน ต้องอยู่ในตู้อบ ช่วยด้วยออกซิเจน ถ้าโชคดีอาการจะค่อยๆดีขึ้นภายใน 2-3วัน แต่ทารกบางคนโชคไม่ดี ทรุดตัวลง มีภาวะแทรกซ้อน ปอดไม่ทำงาน ต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ บางกรณีถึงกับเสียชีวิตก็มี แทนที่จะได้ออกมาลืมตาดูโลกอยู่ในอ้อมกอดแม่ ดูดนมแม่ กลับต้องมาทนทุกข์ทรมาน เพียงแค่เพราะถูกผ่าคลอดออกมาเร็วเกินไป เพียงแค่พ่อแม่ของเขาอยากให้เกิดตามฤกษ์
ตอนนี้ผมอยากให้ท่านทั้งหลายลองดูคลิปของทารกแรกเกิดที่มีปัญหาน้ำท่วมปอดตามในลิงค์ที่ผมแนบมา https://www.youtube.com/watch?v=6xQ5VmLfAMg
น่าสงสารมากครับ ใครเห็นก็ต้องสงสาร คนที่เป็นพ่อเป็นแม่ก็ต้องหัวใจสลาย หลังจากดูคลิปนี่แล้ว ผมอยากถามพ่อแม่ทั้งหลายว่า “คุ้มไหม…คุ้มไหมครับ กับการได้ฤกษ์ที่ต้องการ”
ในเมื่อรู้ว่าไม่ควรปล่อยให้เกิดขึ้นทำไมในบ้านเรายังมีการเลือกวันผ่าคลอดที่เร็วเกินไป ก่อน 38 สัปดาห์ ทำให้เกิดการเสี่ยงต่อปัญหาน้ำท่วมปอดในทารกแรกเกิด อยู่เรื่อยๆละครับ คำตอบคือ การขาดความรู้ความเข้าใจ การหลงเชื่อในฤกษ์ยามและผลประโยชน์ที่เกี่ยวข้อง การตัดสินใจเลือกวันผ่าคลอดเป็นการตกลงกันระหว่างสูติแพทย์เจ้าของไข้กับแม่ที่ตั้งครรภ์
บทบาทของแม่ตั้งครรภ์
ปัญหาที่พบบ่อยที่สุดคือการดูฤกษ์ยามของคนไข้โดยเฉพาะในกลุ่มประชาชนที่มีอันจะกินที่มักจะฝากครรภ์ที่โรงพยาบาลเอกชน หรือฝากพิเศษมีแพทย์เจ้าของไข้ในโรงเรียนแพทย์และในโรงพยาบาลรัฐต่างๆ บ่อยครั้งที่ฤกษ์วันผ่าคลอดที่คนไข้หามาได้ไม่ว่าจากหมอดู ซินแส หรือ ปฏิทิน เป็นวันที่ไม่เหมาะสม เร็วเกินไป ก่อน 38 สัปดาห์ และถึงแม้ว่าเจ้าของไข้จะทักท้วง เตือนว่าไม่ควรผ่าวันนั้นๆ เพราะลูกอาจจะมีปัญหาระบบหายใจได้ คนไข้ก็มักจะยืนยันเลือกที่จะเชื่อหมอดูมากกว่าแพทย์เจ้าของไข้ บางคนอ้างญาติผู้ใหญ่ เช่น พ่อ แม่ ตนเองและของสามี บางคนบอกว่าฤกษ์นี้จะทำให้ธุรกิจที่บ้านเจริญเติบโต ยังไงก็ต้องผ่าคลอดตามฤกษ์ให้ได้ ถึงกับยอมเปลี่ยนแพทย์ เปลี่ยนโรงพยาบาล ถ้าแพทย์เจ้าของไข้ไม่ตามใจ
ขอบคุณ : https://www.youtube.com/watch?v=6xQ5VmLfAMg
บทบาทของแพทย์เจ้าของไข้
สูติแพทย์หลายคนในบ้านเรายังมีความคิดว่าการที่ผ่าคลอด 2-3 วันก่อน 38 สัปดาห์ “ ไม่น่าจะมีปัญหา” “ไม่น่าจะเป็นอะไร” เชื่อว่าเด็กครบกำหนดแล้ว หลายคนมีความเชื่อว่าขอให้อายุครรภ์เกิน 37 สัปดาห์ ก็OK แล้ว แต่ข้อเท็จจริงคือมันไม่โอเคครับ เป็นความคิดที่ผิด ตำราก็เขียนไว้ ครูบาอาจารย์ก็สอนไว้ว่า ถ้าจะผ่าคลอดควรผ่าในช่วงอายุครรภ์ 38 สัปดาห์ขึ้นไป และเป็นที่น่าเสียใจอย่างยิ่งที่สูติแพทย์หลายคนก็ตามใจคนไข้และยอมผ่าให้ตามฤกษ์ที่คนไข้ต้องการ ทั้งๆที่รู้อยู่แก่ใจว่าไม่ควร เหตุผลที่ยอมตามใจคนไข้หรือครับ !!! ผมคิดว่าทุกคนน่าจะเดาออก สิ่งที่ผมได้ยินบ่อยๆ คือ ก็ผ่าก่อน(38 สัปดาห์)แค่ไม่กี่วันเอง ไม่เป็นไรหรอก คนไข้เขาอยากได้ ฤกษ์,ไม่ทราบว่าเขาหลอกตัวเอง หรือ เชื่ออย่างนั้นจริงๆ
หนึ่งวันก็มีความหมายนะครับ
แต่สิ่งที่น่าเศร้างใจที่สุด คือ กรณีที่แพทย์เจ้าของไข้เป็นคนเลือกและแนะนำคนไข้เองที่จะผ่าคลอดก่อนอายุครรภ์ 38 สัปดาห์ด้วยเหตุผลที่แพทย์ติดภาระกิจเดินทางไปต่างประเทศ, ธุระส่วนตัว ฯลฯ
วิธีแก้ปัญหา
พวกเราทุกคนต้องช่วยกันเป็นกระบอกเสียงครับ ต้องช่วยกันให้ความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องกับประชาชน โดยเฉพาะแม่ตั้งครรภ์ทั้งหลาย ช่วยกันใช้ social media ให้เกิดประโยชน์ ช่วยกันประชาสัมพันธ์ว่าอย่าเลือกวันผ่าคลอดที่ก่อน 38 สัปดาห์แม้แต่เพียงวันเดียวก็ไม่ควร เห็นกับเด็กตาดำๆด้วยเถอะครับ การดูฤกษ์ในกรอบเวลาที่เหมาะสม ผมรับได้ แต่ถ้าฤกษ์นั้นทำให้เกิดผลเสียต่อสุขภาพทารกแม้แต่น้อยนิด ผมรับไม่ได้จริงๆ
เชื่อไหมครับว่ามีคนหลายคนที่งมงายกับฤกษ์ยาม ยอมให้ลูกตกอยู่ในสภาวะที่เสี่ยงต่อการเกิดน้ำท่วมปอด หลายคนบอกว่าอยู่ในตู้อบ ใส่ท่อช่วยหายใจ ไม่กี่วัน ไม่เป็นไร ยอมรับได้ ขอให้ได้ ฤกษ์ที่ต้องการ ...ไม่รู้ว่าเรียกตัวเองว่าพ่อว่าแม่ได้อย่างไร
สูติแพทย์ก็มีบทบาทที่สำคัญ อย่าตามใจคนไข้ หน้าที่ของพวกเรา คือ แนะนำในสิ่งที่ควรที่ถูกต้อง ประชาชนไม่ใช่หมอ เขาไม่ทราบหรอกครับว่าอะไรควร อะไรไม่ควร สำหรับสูติแพทย์ที่ไม่เชื่อผม คิดว่าผมจุกจิกจู้จี้ไร้สาระเรื่องมาก ขี้บ่น ก็ลองไปอ่านบทความ COMMITTEE OPINION ของ ACOG (The American College of Obstetricians and Gynecologists) หัวข้อ Cesarean Delivery on Maternal Request หน้าสุดท้าย : Conclusion and Recommendation เขาเขียนไว้อย่างชัดเจนว่า : Cesarean delivery on maternal request should not be performed before gestational age of 39 weeks แปลว่า ในกรณีที่แม่ตั้งครรภ์มีความประสงคที่จะผ่าตัดคลอดบุตร ไม่ควรนัดผ่าก่อน 39 สัปดาห์”
เห็นไหมครับว่าวงการแพทย์ในต่างประเทศยังแนะนำให้เลือกวันผ่าคลอดหลัง 39 สัปดาห์ ที่จริงแล้ว ผมก็อยากจะขอให้สูติแพทย์ ปฏิบัติตามคำแนะนำของ ACOG แต่ผมก็ทราบอยู่แก่ใจว่าเป็นไปไม่ได้ที่สูติแพทย์ในบ้านเราจะยอมเปลี่ยนความคิดของตนเองได้ขนาดนั้น ท่านทั้งหลายอาจจะคิดว่า การแก้ไขปัญหาน่าจะง่าย ก็แค่ขอร้องให้สูติแพทย์อย่าไปตามใจคนไข้ ก็แค่ขอร้องให้สูติแพทย์ทุกคนร่วมกันแนะนำวันผ่าคลอดที่อายุครรภ์ 39 สัปดาห์ขึ้นไป ถ้ามันง่ายอย่างที่ท่านคิดก็ดีสิครับ ผมจะได้ไม่ต้องเขียนบทความนี้ ข้อเสียของการนัดผ่าตัดคลอดตอน 39 สัปดาห์ (ถ้าเทียบกับ 38 สัปดาห์) คือ จะมีคนไข้บางคนที่เจ็บครรภ์เองก่อนที่จะถึงวันนัดผ่าตัด ทำให้แพทย์ต้องตื่นกลางดึก ตีสองตีสาม ขับรถมาโรงพยาบาลเพื่อผ่าให้คนไข้ อดหลับอดนอน นี่ละครับ คือเหตุผลที่ทำให้สูติแพทย์ไม่อยากนัดผ่าที่อายุ 39 สัปดาห์ เป็นต้นไป
ผมขอให้เจอกันครึ่งทางก็แล้วกัน นัดผ่าประมาณ 38+4-6 วันก็ยังดี และขอให้ทำตามกฎที่มีมานานแสนนาน อย่าผ่าคลอดก่อน 38 สัปดาห์ ถ้าได้แค่นี้ ก็เป็นการเริ่มต้นที่น่าพอใจแล้ว
ถึงเวลาแล้วที่เราจะต้องลุกขึ้นมาปกป้องทารกตาดำๆที่ไม่รู้อิโหน่อิเหน่ ไม่มีสิทธิ ไม่มีเสียง ไม่มีทางเลือก ตกอยู่ในภาวะจำยอม ต้องทนทุกข์ทรมาน หายใจไม่ได้ ไม่ต่างกับถูกโยนลงไปในน้ำให้จมต่อหน้าต่อตา เพียงแค่พ่อแม่และหมออยากผ่าคลอดตามฤกษ์
ทำในสิ่งที่ถูกต้องเถอะครับ แม้แค่เพียงวันเดียวก็มีความหมาย
รศ.นพ.นพดล สโรบล MBBS,MRCOG
สูตินรีแพทย์