"สปสช. - สวรส. - ทีเซลส์" ลงพื้นที่ จ.ขอนแก่นติดตามบริการชุดตรวจพยาธิใบไม้ตับแบบรวดเร็ว "OV-ATK" หลังบรรจุเป็นสิทธิประโยชน์บัตรทอง ช่วยดูแลประชาชนกลุ่มเสี่ยง โดยเฉพาะภาคอีสานเข้าถึงบริการตรวจคัดกรองได้ง่าย ผ่านแอปเป๋าตัง ไม่เสียค่าใช้จ่าย ช่วยลดจำนวนผู้ป่วยป่วยมะเร็งท่อน้ำดีรายใหม่ที่คาดการณ์ 2 หมื่นคนต่อปี
เมื่อวันที่ 7 ธ.ค.67 ผู้สื่อข่าวรายงานว่า ทพ.อรรถพร ลิ้มปัญญาเลิศ รองเลขาธิการสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) พร้อมด้วย ดร.ดร.จิตติ์พร ธรรมจินดา ผอ.ศูนย์ความเป็นเลิศด้านชีววิทยาศาสตร์ (องค์การมหาชน) (TCELS : ทีเซลส์) นพ.ศุภกิจ ศิริลักษณ์ ผอ.สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) และ ดร.ภก.ณรงค์ อาสายุทธ ผอ.สปสช. เขต 7 ขอนแก่น ร่วมลงพื้นที่คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น เมื่อวันที่ 3 ธ.ค.ที่ผ่านมา เพื่อรับฟังแนวทางและติดตามการดำเนินงาน “นวัตกรรมชุดตรวจคัดกรองโรคพยาธิใบไม้ในตับแบบรวดเร็ว” (OV-ATK) ที่อยู่ในชุดสิทธิประโยชน์บริการสร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรค ระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (บัตรทอง 30 บาท) โดยมี ผศ.นพ.นรงฤทธิ์ เกษมทรัพย์ ผู้อำนวยการศูนย์บริการทางการแพทย์ชั้นเลิศ คณะแพทยศาสตร์ และ รศ.ดร.วัชรินทร์ ลอยลม ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น และคณะร่วมให้ข้อมูล พร้อมกันนี้ยังได้เยี่ยมผู้ป่วยโรคมะเร็งท่อน้ำดี ณ โรงพยาบาลศรีนครินทร์ และการให้บริการชุดตรวจที่ร้านยาคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
รศ.ดร.วัชรินทร์ กล่าวว่า โรคพยาธิใบไม้ในตับ มีสาเหตุมาจากการรับประทานอาหารที่มาจากปลาน้ำจืดเกล็ดขาว วงศ์ปลาตะเพียน ซึ่งมีตัวอ่อนระยะติดต่อของพยาธิใบไม้ตับ แล้วนำมาปรุงแบบดิบหรือ สุกๆ ดิบๆ เช่น ก้อยปลา ส้มปลา ปลาจ่อม ปลาร้าไม่ปรุงสุก ฯลฯ ซึ่งเมื่อพยาธิใบไม้ในตับเข้าสู่ร่างกาย หากไม่ได้ทานยาหรือรับการรักษา ตัวก็จะโรคพัฒนาสู่โรคมะเร็งท่อน้ำดีได้ในระยะเวลา 20-30 ปีข้างหน้า ซึ่งในปัจจุบันไทยเป็นประเทศที่มีผู้ป่วยมะเร็งท่อน้ำดีมากที่สุดในโลก ซึ่งจากข้อมูลปี 2559 มีจำนวนถึง 85 คนต่อแสนประชากร หรือ 2 หมื่นรายต่อปี โดยพบที่ภาคอีสานมากที่สุด ขณะที่ประเทศในยุโรปมีอัตราพบผู้ป่วยเพียง 1 – 2 คนต่อแสนประชากร หรือห่างจากประเทศไทยถึง 50 เท่า โดยกว่าร้อยละ 70 เคยมีประวัติป่วยด้วยโรคพยาธิใบไม้ในตับ ดังนั้นการรักษาโรคพยาธิใบไม้ในตับจึงเป็นประตูบานแรกในการยับยั้งการเกิดโรคมะเร็งท่อน้ำดี อย่างไรก็ดี แม้ว่าทีผ่านมาร้อยละของผู้ป่วยโรคพยาธิใบไม้ในตับจะมีจำนวนลดลงทุกปี แต่จำนวนของผู้ป่วยด้วยโรคมะเร็งท่อน้ำดีกลับไม่ต่างจากเดิม ขณะที่ผู้ป่วยโรคพยาธิใบไม้ในตับลดลง ทั้งนี้สาเหตุเป็นเพราะวิธีการตรวจแบบเดิมที่ตรวจจากตัวอย่างอุจาระมีความซับซ้อนและใช้เวลา อีกทั้งปัจจุบันจำนวนพยาธิที่อยู่ในตัวคนไม่ได้มีปริมาณมากเหมือนสมัยก่อน จึงทำให้การตรวจอาจทำให้ไม่พบไข่ของพยาธิ ที่เป็นผลลบลวง ดังนั้นสถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี คณะแพทยศาสตร์มหาวิทยาลัยขอนแก่น จึงพัฒนาวิธีการการตรวจจากสารคัดหลั่งของพยาธิที่ออกมากับปัสสาวะแทน โดยใช้ชื่อชุดตรวจคัดกรองว่า OV-ATK อีกทั้งประชาชนสามารถตรวจได้ด้วยตนเอง ใช้ระยะเวลาในการอ่านผลภายใน 5 – 10 นาที แต่มีประสิทธิภาพการตรวจที่แม่นยำ
“คาดการณ์ว่าในภาคอีสานขณะนี้มีผู้ที่มีความเสี่ยงต่อโรคพยาธิใบไม้ตับอยู่ที่ประมาณ 10 ล้านคน หากต้องการแก้ไขปัญหาต้องทำการตรวจคัดกรองประชากรกลุ่มเสี่ยงให้ได้ 75% และเข้าสู่การรักษา ซึ่งหากทำได้นั่นหมายความว่า ในระยะเวลาอีก 10 ปีข้างหน้า ที่จะพบผู้ป่วยโรคมะเร็งท่อน้ำดีรายใหม่ 2 หมื่นรายต่อปี จะมีจำนวนลดลงมา ซึ่งปัจจุบันชุดตรวจ OV-ATK ได้ถูกบรรจุเป็นสิทธิประโยชน์ในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติแล้ว จึงเป็นโอกาสที่จะทำให้ไปถึงเป้าหมายที่ต้องการได้" ผอ.สถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี กล่าว
รศ.ภญ.สุนี เลิศสินอุดม ผู้จัดการสถานปฏิบัติการเภสัชกรรมชุมชน (ร้านยา) คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น และกรรมการสภาเภสัชกรรม กล่าวว่า ร้านยาของคณะเภสัชศาสตร์ ได้ร่วมดำเนินการคัดกรองโรคพยาธิใบไม้ในตับกับมหาวิทยาลัยขอนแก่น มาเป็นระยะเวลากว่า 10 ปี จากการตรวจด้วยตัวอย่างอุจจาระจนถึงการตรวจคัดกรองด้วยปัสสาวะ ผ่านชุดตรวจคัดกรอง OV-ATK ในปัจจุบัน ทั้งนี้ จากการขึ้นทะเบียนเป็นร้านยาที่ให้บริการชุดตรวจคัดกรองโรคพยาธิใบไม้ในตับ ด้วยชุดตรวจคัดกรอง OV-ATK ผ่านแพลตฟอร์ม แอปพลิเคชันเป๋าตัง ในช่วง 1 เดือน พบว่าได้รับการตอบรับที่ดีจากประชาชนใน จ.ขอนแก่น เพราะเป็นวิธีการที่ตรวจที่ทำได้ง่ายกว่าวิธีเดิมน ซึ่งเมื่อประชาชนเข้าถึงได้ง่าย และทราบผลการตรวจเร็ว ก็จะส่งผลให้ประชาชนเกิดความตระหนัก และตื่นตัวที่จะเข้าสู่การรักษาต่อไป
ทพ.อรรถพร กล่าวว่า ในภาคอีสานมีผู้ป่วยด้วยโรคมะเร็งท่อน้ำดีในจำนวนที่สูงมาก แม้ว่าจะมีความพยายามแก้ไขปัญหามาอย่างยาวนาน แต่ในวันนี้ที่มหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้วิจัยคิดค้นชุดตรวจคัดกรอง OV-ATK จากปัสสาวะขึ้นแทนการตรวจด้วยตวิธีเดิม ทำให้ประชาชนเข้าถึงการตรวจคัดกรองได้ง่าย มีวิธีการแสดงผลแบบเดียวกับการตรวจโควิด-19 ที่หากมีเส้นสีแดงขึ้น 2 ขีด แสดงว่าผลตรวจเป็นบวก มีพยาธิใบไม้ในตับอยู่ในร่างกาย ที่ต้องได้รับยารักษา ซึ่งจะช่วยลดความเสี่ยงการเกิดโรคมะเร็งท่อน้ำดีในอนาคตได้ ซึ่งการมาที่มหาวิทยาลัยขอนแก่นในวันนี้ ทั้งที่สถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี ร้านยา และ รพ.ศรีนครินทร์ ทั้งคณะผู้บริหาร สปสช. สวรส. และทีเซลส์ ก็เพื่อติดตามดูประสิทธิผลการให้บริการ ซึ่งที่นี่ได้ดำเนินการอย่างจริงจัง โดยจะนำข้อมูลไปพัฒนาและขยายผลต่อไป
“งานวิจัยชิ้นนี้ สปสช. ได้นำเสนอต่อบอร์ด สปสช. เพื่อบรรจุชุดตรวจ OV-ATK เป็นสิทธิประโยชน์ภายใต้บริการสร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรคให้กับคนไทยทุกคนแล้ว ซึ่งผู้ที่เป็นกลุ่มเสี่ยงสามารถขอรับการตรวจได้ที่ร้านยา วันนี้เราจึงอยากเชิญชวนประชาชนทุกคนให้เข้ารับการตรวจคัดกรองกันเมากๆ และแนะนำว่า หากร้านยามีความพร้อมให้บริการตรวจที่ร้านยา ก็ควรทำการตรวจด้วยตัวเองที่ร้านยาเลย เนื่องจากถ้าพบว่าผลเป็นบวก ในกรณีที่มีสิทธิบัตรทองสามารถขอรับยากำจัดพยาธิใบไม้ในตับกับทางร้านยาได้เลย” รองเลขาธิการ สปสช. กล่าว