โรคมาลาเรีย

โรคมาลาเรีย

โรคมาลาเรียหรือไข้ป่า เป็นโรคที่เกิดจากการติดเชื้อปรสิตชื่อ Plasmodium ในประเทศไทยพบได้มากทางชายแดนด้านตะวันตก ชายแดนด้านตะวันออก และภาคใต้

โรคมาลาเรียมีพาหะ คือ ยุงก้นปล่อง (Anopheles) โดยเฉพาะยุงตัวเมียเท่านั้นที่นำโรค ยุงก้นปล่องจะออกหากินตอนกลางคืน ชอบอยู่ในป่า เขา สวนยางพารา ยุงชอบวางไข่ในน้ำลำห้วย น้ำขังที่มีร่มเงาในป่าเขา โรคมาลาเรียจึงมักเกิดจากการที่ไปเดินเที่ยวในป่าตอนกลางคืนแล้วโดนยุงก้นปล่องที่มีเชื้อกัด

เชื้อที่ทำให้เกิดโรคมาลาเรียคือ Plasmodium ซึ่งมีทั้งหมด 5 ชนิด ชนิดที่มีความรุนแรงมากที่สุดคือ Plasmodium falciparum ส่วนใหญ่ในประเทศไทยพบเป็น Plasmodium vivax ซึ่งมีความรุนแรงน้อยกว่า ระยะฟักตัวประมาณ 7-14 วัน เชื้อ Plasmodium เมื่อเข้าสู่กระแสเลือดหลังจากถูกยุงกัด จะไปฟักตัวที่ตับ หลังจากนั้นเชื้อจะถูกปล่อยออกมา แล้วเชื้อจะเข้าไปในเม็ดเลือดแดง เมื่อเชื้อโตในเม็ดเลือดแดงเต็มที่ก็จะแตกออก แล้วไปติดเชื้อในเม็ดเลือดแดงตัวอื่นต่อไปเป็นวงจร

อาการแสดงของโรคเกิดจากการที่มีเม็ดเลือดแดงแตก โดยทั่วไปอาการของโรคจะเริ่มจากอาการหนาวสั่น ตัวเย็น จากนั้น 1-2 ชั่วโมงจะมีไข้ขึ้นสูง ตัวร้อนจัด แล้วอีก 1-4 ชั่วโมงต่อมาก็จะมีเหงื่อออกมากแล้วไข้ลง หากไม่ได้รับการรักษา อาการก็จะกลับไปเริ่มใหม่เป็นวงจรไปเรื่อย ๆ นอกจากนี้ผู้ป่วยก็จะมีอาการซีดลง และปัสสาวะสีเข้มขึ้นร่วมด้วย ในผู้ที่มีอาการรุนแรง อาจเป็นจากมีการติดเชื้อในสมองร่วมด้วย ผู้ป่วยจะมีอาการซึมลง หรือชัก ภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ ที่อาจพบได้ เช่น น้ำตาลในเลือดต่ำ ภาวะไตวาย น้ำท่วมปอด เป็นต้น ผู้ที่มีภาวะแทรกซ้อนมีโอกาสเสียชีวิตสูงขึ้น

การวินิจฉัยทำได้โดยการเจาะเลือดตรวจดูเม็ดเลือดว่ามีเชื้อ Plasmodium หรือไม่ โดยการใช้กล้องจุลทรรศน์ ปัจจุบันมีวิธีตรวจที่รวดเร็วขึ้นด้วยการหยดเลือดลงบน strip แล้วดูว่ามีแถบขึ้นหรือไม่

การรักษาโดยใช้ยาต้านมาลาเรีย หากมีอาการมาก แพทย์จะรับไว้รักษาตัวในโรงพยาบาล และให้ยาฉีด ถ้าอาการไม่มากสามารถรักษาด้วยยารับประทานได้ ซึ่งการรักษาด้วยยานี้สามารถรักษาให้หายขาดได้

การป้องกันที่สำคัญคือไม่ให้ถูกยุงกัด เมื่อต้องเดินทางไปในป่าที่มีการระบาดของโรค ควรสวมเสื้อแขนยาว กางเกงขายาว ทายากันยุงบริเวณนอกร่มผ้า หากต้องนอนในป่า ควรนอนในมุ้ง หากเป็นมุ้งชุบน้ำยาก็จะช่วยไล่ยุงได้ ปัจจุบันยังไม่มีการใช้วัคซีนในการป้องกันโรคนี้

ในผู้ที่เดินทางกลับจากป่าที่มีการระบาดของโรคนี้ ควรสังเกตอาการของตนเองว่า หากมีไข้สูง หนาวสั่น ให้รีบไปพบแพทย์และแจ้งแพทย์ว่าได้เดินทางไปในพื้นที่ที่มีการระบาดของโรคมาลาเรีย และควรแจ้งประวัติแพ้ยาและโรคประจำตัวให้แพทย์ทราบด้วย

ผศ. ดร. นพ.นพพร อภิวัฒนากุล สาขาวิชาโรคติดเชื้อ

ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล